تاریخچه اصول مدیریت زخم :
تاریخچه استفاده از پانسمان با سال های بسیار دور بر میگردد ، به گونه ای که 1600 سال قبل از میلاد از نوار های کتانی آغشته به روغن برای درمان زخم هایشان استفاده می کردند . در سال های نزدیک تر ، در 1960 دکتر وینتر دیدگاه غلط خشک نگه داشتن محیط زخم را رد کرد . به گونه ای که امروزه کاملا ثابت شده است که رطوبت رسانی مناسب به زخم شرایط مطلوب تری را برای بهبود زخم فراهم می آورد . از فواید رطوبت مناسب (نه خیلی زیاد) برای بهبودی زخم می توان : افزایش رگ زایی و خونرسانی به محیط ، افزایش تولید کلاژن و راحت کردن مهاجرت سلول ها به بستر زخم و تسریع تشکیل بافت گرانوله را نام برد .
پانسمان های سنتی و معایب آن :
منظور از پانسمان سنتی گاز ساده است . که استفاده از آن در کشور ما بسیار رایج است . این در حالی است که در بسیاری از منابع استفاده از گاز ساده را به عنوان پانسمان اولیه منع می کند و کاربرد آن را صرفا تمیز کردن زخم و گاها به عنوان پانسمان ثانویه معرفی شده است . از معایب پانسمان های سنتی چسبیدن به سطح زخم و به جای گذاشتن الیاف گاز روی زخم که خود نقش جسم خارجی را برای زخم دارد . درهنگام برداشتن گاز از سطح زخم ممکن است آسیب شدید به زخم برسد . گاز های ساده در مقابل میکروارگانیسم ها نفوذ پذیر بوده و نیاز به تعویض بسیار بیشتر از پانسمان نوین دارد .
گاز ساده را گاها به مواد ضدعفونی کننده مانند پویدوتآیوداین (بتادین) ، هایپوکلریت سدیم ، اسید استیک ، ساولن ، هیدروژن پراکساید آغشته می کنند که تحقیقات نشان داده است که اسر توکسیک (سمی) بر سلول های سالم بافت دارد که در علم مدیریت زخم کنونی شوینده ها و ضد عفونی کنند های موثری مثل محلول پرونتوسان که مختص زخم است توصیه می شود که اثر توکسیک روی زخم ندارد .
اهداف فیزیولوژیک مدیریت زخم :
1) جلوگیری و مدیریت عفونت :
پوشاندن سطح زخم که در برابر باکتری ها غیر قابل نفوذ است . در هنگام نصب باید از لمس سطح تماس پانسمان با زخم خود داری کنید . دبریدمان مناسب و شست شوی زخم از قسمت های مهم کنترل مدیریت عفونت هستند . برای مبارزه با باکتری های زخم می توان از پانسمان کالگیترول نقره و یا خمیر کالگیترول استفاده کرد .
2) شست و شوی زخم :
شست شوی زخم با محلول پرونتوسال با فشار 4 تا 15 psi ، که هم پوسته های زخم را بردارد و هم به زخم آسیب نرسد و هم اینکه زخم ضد عفونی شود و از تشکیل بایوفیلم جلوگیری شود . آنتی بیوتیک تراپی با مشورت متخصص عفونی توصیه می شود .
3) حذف بافت های مرده :
شامل متد های دبریدمان بر اساس شرایط زخم و شرایط بیمار
4) حفظ سطح مناسب رطوبت :
پانسمان با خاصیت جا به جایی بخار آب رطوبت به میزان زیاد باعث می شود تا رطوبت از زخم جدا شود و برای کنترل رطوبت زخم های با رطوبت کم استفاده می شود . مثال برای این پانسمان مانند آسکینا درم .
زخمهای با ترشحات متوسط تا شدید نیاز به پانسمان های جذبی دارند. در این شرایط پانسمان هایی را انتخاب کنید که محیط مرطوب زخم را حفظ می کند تا از خشک شدن بافت جلوگیری کند.
5) حذف فضای مرده ((dead space :
فضای زخم های عمیق و حفره ای را با پانسمان های جاذب پر کنید . اطمینان حاصل کنید که پانسمان با لبه های زخم در تماس است و به راحتی قابل برداشت است .
6) کنترل بو :
تعویض مکرر پانسمان
شست شو با هر بار تعویض
دبریدمان و آنتی میکروب اگر مورد نیاز بود
پانسمان های حاوی شارکول
7) مدیریت درد :
پانسمان های غیرچسبنده
پانسمان هایی که نیاز به تعویض کمتری دارند
8) مراقبت از زخم و اطراف زخم
بَریر های پوستی برای محافظت از پوست اطراف زخم (پری ووند ) در برابر رطوبت و چسب ها ، به فاصله زمانی مناسب برای تعویض مکرر پانسمان به گونه ای که اگزودا روی پوست اطراف آن جمع نشود یا چسب زخم را از بین نبرد، دقت کنید .
اصول مدیریت زخم :
عوامل زیادی بر روند ترمیم زخم تأثیر می گذارند که برای بسته شدن زخم باید به همه آنها توجه شود. مدیریت موضعی زخم بر اساس بسیاری از این عوامل تعیین می شود. سه اصل مدیریت زخم راهنمای جامعی را برای بهینه سازی توانایی بهبود بیمار ارائه می دهد. زخم ها به عنوان یک اتفاق مستقل در بیمار رخ نمی دهند. برای کنترل یا از بین بردن عوامل ایجاد کننده و عوامل بالقوه ، اغلب تست های تشخیصی یا آزمایشگاهی لازم است. عدم رسیدگی به عوامل ایجاد کننده ، با وجود درمان های سیستمیک و موضعی مناسب ، باعث تاخیر در ترمیم یا مزمن شدن زخم می شود. هیچ پانسمانی نمی تواند شرایط پاتولوژیک اصلاح نشده را جبران کند. سه اصل مدیریت زخم شامل : 1. حذف یا کنترل عامل به وجود آورنده 2. پشتیبانی سیستمی برای کاهش کوفاکتورهای موجود و بالقوه و در اینجا به اصل سوم مدیریت زخم تمرکز میکنیم : ایجاد یک محیط فیزیولوژیک برای زخم.
1- عوامل ایجاد كننده را كنترل کنید یا از بین ببرید
- تقسیم فشار یا افلودینگ
- نیروی اصطکاک و برش را کاهش دهید
- رطوبت را حفظ کنید
- فشرده سازی برای بهبود عملکرد رفلاکس وریدی
- از ضربه و آسیب به پای بی حس جلوگیری کنید
- حمایت سیستمی برای کاهش کوفاکتورهای موجود و بالقوه :
- بیمار تغذیه بهینه داشته باشد
- نوشیدن آب به مقدار کافی
- ادم را کاهش دهید
- سطح گلوکز خون را کنترل کنید
- جریان خون را تقویت کنید (از سرماخوردگی جلوگیری کنید ، درد را کنترل کنید ، نیکوتین و کافئین را از بین ببرید)
- محیط فیزیکی موضعی زخم را حفظ کنید :
- جلوگیری و مدیریت عفونت. حذف بیوفیلم ( استفاده از پرونتوسان و محصولات حاوی نقره )
- زخم را تمیز کنید
- از بین بردن بافت مرده
- سطح رطوبت مناسب را حفظ کنید
- فضای مرده را از بین ببرید
- بو را کنترل کنید
- درد را از بین ببرید یا به حداقل برسانید
- از پوست اطراف محافظت کنید (استفاده از آسکینا بَریر)
نویسنده: علی دهقانی (مشاور زخم )